วิธีขอทำ Seaman Book ฉบับแรก : เอกสาร ขั้นตอน และเงื่อนไขล่าสุด

การทำงานบนเรือพาณิชย์ เรือสำราญ หรืออุตสาหกรรมทางทะเลทุกประเภท จำเป็นต้องมีเอกสารสำคัญอย่าง Seaman Book (สมุดประจำตัวทะเล) ซึ่งใช้ยืนยันตัวตน ประสบการณ์ การอบรม และสิทธิในการทำงานบนเรือตามมาตรฐานสากล IMO / STCW ผู้ที่กำลังจะเข้าสู่อาชีพลูกเรือจึงต้องขอทำ Seaman Book ฉบับแรกให้ถูกต้องตั้งแต่ก่อนเริ่มงาน

นี้คือคู่มือฉบับละเอียดที่สุด มีครบทั้ง คุณสมบัติ, เอกสาร, ขั้นตอน และข้อควรรู้ล่าสุด

1) Seaman Book คืออะไร? ทำไมต้องมี

Seaman Book คือเอกสารแสดงตัวตนอย่างเป็นทางการของผู้ปฏิบัติงานบนเรือ (Seafarer) ใช้เพื่อ:

• ยืนยันตัวตนและสถานะลูกเรือ

• บันทึกชั่วโมงเดินเรือ (Sea Service Record)

• ใช้ประกอบการตรวจเรือก่อนออกเดินทาง

• ใช้สมัครงานบริษัทเดินเรือทั้งในและต่างประเทศ

• ใช้ร่วมกับใบอบรม STCW และใบประกาศนียบัตรต่าง ๆ

• ใช้ประกอบการขอวีซ่าบางประเทศที่ต้องตรวจสอบอาชีพ

เมื่อไม่มี Seaman Book ผู้สมัครงานบนเรือจะถือว่า เริ่มทำงานไม่ได้ แม้จะมีการอบรมหรือเอกสารส่วนอื่นครบแล้วก็ตาม

2) คุณสมบัติผู้มีสิทธิขอทำ Seaman Book ฉบับแรก

เงื่อนไขหลักที่ใช้ทั่วไป ได้แก่:

1. อายุไม่ต่ำกว่า 18 ปี (บางประเทศกำหนด 16 ปีสำหรับงานเฉพาะด้าน แต่ไทยเน้น 18 ปีขึ้นไป)

2. มีสุขภาพสมบูรณ์ ไม่มีโรคต้องห้ามตามกฎหมายเดินเรือ

3. ผ่านการอบรม STCW Basic Safety Training

4. มีบริษัทเรือหรือสถาบันฝึกอบรมออกหนังสือรับรองการใช้งาน (Sea Service / Training Letter)

5. มีสัญชาติหรือใบอนุญาตพำนักถูกต้อง (สำหรับคนต่างชาติที่ทำงานในไทย)

หากยังไม่เคยอบรม STCW ให้เข้าฝึกอบรมที่ศูนย์ Training ที่ได้รับการรับรองก่อน

3) เอกสารที่ต้องใช้ (อัปเดตตามมาตรฐานปัจจุบัน)

รายการสำคัญที่ต้องเตรียมมีดังนี้:

เอกสารส่วนบุคคล

• สำเนาบัตรประชาชน หรือพาสปอร์ต

• ทะเบียนบ้าน

• รูปถ่ายหน้าตรงชุดสุภาพ พื้นหลังเรียบ (ส่วนใหญ่กำหนด 1–2 นิ้ว)

เอกสารด้านสุขภาพ

• ใบรับรองแพทย์สำหรับงานทางทะเล (Medical Fitness Certificate) ระบุว่า “Fit for Sea Duty” จากแพทย์ที่ได้รับการรับรอง

เอกสารด้านการอบรมและคุณสมบัติ

• ใบผ่านอบรม STCW Basic Safety Training

• ใบอบรมอื่น ๆ หากมี เช่น Crowd Management, Security Awareness

เอกสารจากบริษัทหรือสถาบันฝึก

• หนังสือรับรองการจ้างงาน หรือจดหมายรับรองการฝึกงานบนเรือ (ใช้ยืนยันว่าผู้สมัครมีวัตถุประสงค์ขอ Seaman Book เพื่อทำงานจริง)

แบบฟอร์มคำขอ

• ดาวน์โหลดได้จากหน่วยงานของรัฐที่ออก Seaman Book เช่น กรมเจ้าท่า

บางประเทศอาจต้องแนบสำเนาประกันสังคม วีซ่า หรือใบอนุญาตทำงานเพิ่มเติม ผู้สมัครควรตรวจสอบข้อมูลล่าสุดจากหน่วยงานที่รับผิดชอบก่อนยื่นจริง

4) ขั้นตอนการขอทำ Seaman Book ฉบับแรก (อัปเดตล่าสุด)

ขั้นตอนโดยทั่วไปเป็นดังนี้:

1) เตรียมการฝึกอบรม STCW

ก่อนยื่นขอ Seaman Book จะต้อง:

• ผ่านหลักสูตร STCW Basic Safety Training

• ได้รับใบ Certificate และ Serial Number

เพราะเป็นข้อกำหนดสากลที่ใช้ในการยืนยันว่าผู้สมัครมีพื้นฐานด้านความปลอดภัยบนเรือ

2) ตรวจสุขภาพทางทะเล (Seafarer Medical Exam)

เข้ารับการตรวจตามรายการที่กำหนด เช่น:

• ความดัน

• สายตา

• การได้ยิน

• การทำงานของหัวใจ

• ตรวจสารเสพติด ใบรับรองต้องมีข้อความว่า Fit for Sea Duty และยังไม่หมดอายุ (ส่วนใหญ่ใช้ได้ 1–2 ปี)

3) เตรียมเอกสารทั้งหมดให้ครบถ้วน

ตรวจเช็ก:

• เอกสารส่วนตัว

• ใบอบรม

• ใบแพทย์

• หนังสือรับรองการจ้างงานหรือฝึกงาน

• รูปถ่ายตามข้อกำหนด

4) นัดหมายและยื่นคำขอที่สำนักงานที่เกี่ยวข้อง

ติดต่อที่:

• กรมเจ้าท่า (Marine Department)

• สำนักงานเจ้าท่าภูมิภาค

• หรือศูนย์ที่ได้รับการอนุญาตให้ดำเนินเรื่อง Seafarer Documentation

บางพื้นที่สามารถ จองคิวออนไลน์ ล่วงหน้า

5) ชำระค่าธรรมเนียมและยื่นตรวจเอกสาร

เจ้าหน้าที่จะตรวจสอบ:

• ความถูกต้องของข้อมูล

• ใบรับรองสุขภาพ

• คุณสมบัติด้านการฝึกอบรม

หากเอกสารครบ จะเข้าสู่กระบวนการจัดทำ Seaman Book

6) รับเล่ม Seaman Book

ระยะเวลารอโดยทั่วไป:

• 1–7 วันทำการ (ขึ้นกับพื้นที่และจำนวนผู้ยื่น) เมื่อรับเล่มแล้ว ผู้สมัครควรตรวจสอบ:

• ชื่อ–สกุล

• วันเกิด

• หมายเลขเล่ม

• หมายเลขประจำตัวลูกเรือ

เพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีข้อผิดพลาดก่อนใช้งานจริง

5) สิ่งที่ต้องรู้เมื่อได้รับ Seaman Book ฉบับแรก

เพื่อให้ใช้ได้อย่างถูกต้องและไม่ผิดกฎหมาย

1) ต้องพก Seaman Book ทุกครั้งเมื่อทำงานบนเรือ

เพราะเป็นเอกสารยืนยันสถานะลูกเรือในระหว่างตรวจเรือและผ่านแดน

2) ให้บริษัทเรือบันทึกชั่วโมงงานทุกครั้ง

Sea Service Record ในเล่มมีผลต่อ:

• การต่ออายุ

• การเลื่อนตำแหน่ง

• การออกใบประกาศระดับ Officer

3) ห้ามเขียนหรือแก้ไขข้อมูลเอง

ทุกข้อมูลต้องให้เจ้าหน้าที่เรือหรือบริษัทเป็นผู้ลงบันทึก

4) ระวังการหมดอายุ

บางประเทศระบุอายุเล่มไว้ 5 ปี ต้องดำเนินการต่ออายุก่อนหมดอายุจริง

6) ข้อควรระวังสำหรับผู้สมัครครั้งแรก

1. อย่ายื่นโดยไม่มีใบอบรม STCW เพราะจะถูกปฏิเสธทันที

2. ตรวจรูปถ่ายให้ตรงตามข้อกำหนด มักถูกตีกลับบ่อย

3. อย่าส่งเอกสารไม่ครบหรือใช้สำเนาไม่ชัดเจน

4. ตรวจสอบชื่อ–สกุล อังกฤษ/ไทย ให้ตรงกันทุกเอกสาร

5. หากยังไม่มีบริษัทรับเข้าทำงาน อาจต้องใช้หนังสือรับรองจากสถาบันฝึกอบรมแทน

7) สรุป

การขอทำ Seaman Book ฉบับแรก ต้องเตรียมตัวหลายขั้นตอน แต่ทำได้ง่ายเมื่อเอกสารครบ โดยมีองค์ประกอบสำคัญดังนี้:

• มีคุณสมบัติตามกฎหมาย (อายุ สุขภาพ)

• ผ่านการอบรม STCW

• ตรวจสุขภาพและได้รับใบรับรองทางทะเล

• เตรียมเอกสารตามที่กำหนด

• ยื่นคำขอต่อกรมเจ้าท่าหรือสำนักงานที่เกี่ยวข้อง

• รอรับเล่มและตรวจสอบข้อมูลให้ถูกต้อง

เมื่อได้รับ Seaman Book แล้ว ก็สามารถใช้เป็นก้าวแรกสู่การทำงานทางทะเลในเส้นทางสากลได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย IMO/STCW